OBRZĘDY – ceremonie związane z kultem, zespoły określonych i zachowanych przez tradycję czynności, gestów i słów stanowiących stronę zewnętrzną uroczystości wierzeniowych oraz aktów społeczno-prawnych. Owa strona zewnętrzna kultu, pielęgnowana przez lud i przekazywana możliwie wiernie z pokolenia na pokolenie, podległa z biegiem lat stosunkowo najmniejszym zmianom, podczas gdy dziś na ogół trudno by już było dokładnie wyjaśnić, co dany składnik obrzędu oznaczał, jakim celom dawniej służył, przed czym miał chronić lub o co błagać bóstwo czy duchy przodków. Następujące w ciągu wieków religie i kultury przejmowały cześć starych form dostosowując je do nowych wymagań. Stąd w naszych obrzędach ludowych wyśledzić można wpływy religii antycznych, zwłaszcza świąt ku czci zmarłych, które starożytni obchodzili parę razy do roku.
WSTĘP OBRZĘDY – ceremonie związane z kultem, zespoły określonych i zachowanych przez tradycję czynności, gestów i słów stanowiących stronę zewnętrzną uroczystości wierzeniowych oraz aktów społeczno-prawnych. Owa strona zewnętrzna kultu, pielęgnowana przez lud i przekazywana możliwie wiernie z pokolenia na pokolenie, podległa z biegiem lat stosunkowo najmniejszym zmianom, podczas gdy dziś na ogół trudno by już było dokładnie wyjaśnić, co dany składnik obrzędu oznaczał, jakim celom dawniej służył, przed czym miał chronić lub o co błagać bóstwo czy duchy przodków. Następujące w ciągu wieków religie i kultury przejmowały cześć starych form dostosowując je do nowych wymagań. Stąd w naszych obrzędach ludowych wyśledzić można wpływy religii antycznych, zwłaszcza świąt ku czci zmarłych, które starożytni obchodzili parę razy do roku. Obserwując dzisiejszą rzeczywistość można zauważyć, że coraz częściej przyjmujemy zwyczaje z innych krajów, nie znając jednocześnie bogatych tradycji jakie sami posiadamy. Młodzi ludzie często nie zdają sobie sprawy z tego, jak ważne jest kultywowanie dawnych obyczajów. W uświadamianiu tego już od najmłodszych lat musi pomagać im rodzina i szkoła. Stąd właśnie zrodził się pomysł napisania programu dotyczącego obrzędów, zwyczajów i zabaw dla uczniów nauczania zintegrowanego. Myślę, że warto pielęgnować takie obrzędy, zwyczaje i zabawy jak: Dzień Chłopaka Zaduszki Andrzejki Mikołajki Boże Narodzenie Karnawał Dzień Babci i Dziadka Dzień Kobiet Wielkanoc Dzień Matki
CELE zapoznanie uczniów z polską tradycją, uświadomienie znaczenia kultywowania dawnych obrzędów, zwyczajów, rozwijanie zainteresowań związanych z tradycją i obrzędami, określanie roli zwyczajów w kulturze narodowej i życiu codziennym, rozróżnianie w tradycjach elementów wierzeń chrześcijańskich i pogańskich, dostrzeganie związków łączących tradycje polskie z europejskimi, integracja grupy klasowej, doskonalenie umiejętności czytania ze zrozumieniem, kształcenie umiejętności wypowiadania się na określony temat oraz budowania wypowiedzi kilkuzdaniowej.
ZAŁOŻENIA kształtowanie szacunku dla rodzinnych obyczajów i kultury, rozszerzanie wiedzy o elementy tradycji polskiej, integracja i wyrabianie właściwych postaw w grupie, uświadomienie znaczenia jakie w życiu człowieka mają wartości takie jak miłość, życzliwość, szacunek, doskonalenie umiejętności samodzielnego poszukiwania informacji z różnych źródeł (rodzina, biblioteka, internet itp.), wdrażanie do samokształcenia i samooceny.
ZADANIA pielęgnowanie polskich tradycji, zapoznanie z niektórymi tradycjami i obrzędami ludowymi, kształtowanie umiejętności logicznego myślenia i kojarzenia, poznanie nowych pląsów, zabaw, konkursów, przysłów, wróżb itp. wdrażanie do aktywnego spędzania czasu wolnego, uczenie współdziałania uczniów starszych z młodszymi, wdrażanie rodziców do wspólnych zabaw z dziećmi, dowartościowanie wszystkich uczniów poprzez aktywny udział w zabawach i konkursach.
METODY I FORMY PRACY METODY: gry zabawy konkursy odgrywanie scenek rysowanie
FORMY: indywidualne grupowe zbiorowe pogadanki
PRZYKŁADY SCENARIUSZY ZAJĘĆ ANDRZEJKOWE WRÓŻBY PRZEBIEG ZAJĘĆ Powitanie. Wstęp – andrzejkowy krąg – uczniowie podając sobie ręce mówią imię kolejnego dziecka. Zadanie matematyczne: Uporządkować liczby rosnąco N R A D E Z J I K 2 4 1 3 6 5 7 9 8 „Andrzejki” Rozmowa na temat znanych dzieciom andrzejkowych wróżb. Opowiadanie nauczyciela na temat tradycji andrzejkowych. Nauka andrzejkowego zaklęcia, które będzie powtarzane po każdej wróżbie: „Oj, dadaże, oj, babaże, niechaj przyszłość się ukaże, czary-mary, wosku lanie, co ma stać się, niech się stanie.” Zaproszenie do wróżby: wychodzenie butów za próg; rzucanie butem za siebie; kartki z imionami; wykorzystanie symboli cyfr – daty urodzin; losowanie kolorów; losowanie zawodów; przekłuwanie serc; co widzę przez dziurkę od klucza – moja przyszłość – co chciałbym robić w przyszłości – kim chciałbym zostać; magiczne znaki; lanie wosku.
Poznajemy przysłowia związane z andrzejkami. Podsumowanie zajęć: rozmowa na temat zajęć jakie znam wróżby andrzejkowe? karta samooceny: pokoloruj buty na zielono lub czerwono
Poczęstunek przygotowany przez rodziców. Na koniec każde dziecko otrzymuje gałązkę wiśni – jeśli zakwitnie na Boże narodzenie, spełnią się wróżby i przepowiednie.
TRADYCJE MIKOŁAJKOWE PRZEBIEG ZAJĘĆ Powitanie. W oczekiwaniu na Św. Mikołaja – gawęda nauczyciela o tradycjach mikołajkowych. Zaśpiewanie piosenki o Mikołaju. Powitanie niezwykłego gościa i przeprowadzenie z nim wywiadu. Zaproszenie przez Św. Mikołaja dzieci i rodziców do wspólnej zabawy. Zadania dla dzieci i rodziców. Przedstawienie krótkiego programu artystycznego przygotowanego przez dzieci na tę okoliczność (wiersze i piosenki o Św. Mikołaju i o zimie). Wręczanie prezentów (słodkie niespodzianki dla dzieci ufundowane przez rodziców). Zabawa „niekosztowne prezenty” – dzieci tworzą koło i przekazują sobie „podarki”, których nie trzeba kupować. Mogą to być: miłe i ciepłe słowa, dobra rada, uścisk dłoni, serdeczny uśmiech. Wspólna zabawa dzieci ze Św. Mikołajem.
EWALUACJA ANKIETA DLA UCZNIÓW Jak podobały się Tobie przeprowadzone zajęcia poświęcone tradycjom i obrzędom? Pokoloruj wybraną buzię: Czy chętnie uczestniczyłeś/aś w zajęciach na temat obrzędów i tradycji? Podkreśl wybraną odpowiedź: TAK NIE Czy chcesz poznawać i uczyć się o obrzędach, zwyczajach i zabawach związanych z naszą tradycją? Podkreśl wybraną odpowiedź: TAK NIE NIE INTERESUJE MNIE TO
BIBLIOGRAFIA: Zofia Kossak Rok polski. Obyczaj i wiara; Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1974 Maria Iwaszkiewicz, Jolanta Makowska, Maria Wilczkowa Rodzina i dom; Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1979 Maria Ziółkowska Szczodry wieczór szczodry dzień: obrzędy, zwyczaje, zabawy; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1989 Zbigniew Kuchowicz Obyczaje staropolskie; Wydawnictwo Łódzkie 1980 R. Hryń-Kuśmierek Zwyczaje i obrzędy: Rok polski; Poznań 2005 Maria Iwaszkiewicz, Jolanta Makowska, Maria Wilczkowa Mali goście małych gospodarzy; Warszawa 1979 Słownik folkloru polskiego pod red. Juliana Krzyżanowskiego; Warszawa 1989
Opracowała Ewa Opara nauczyciel nauczania zintegrowanego SP nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Nowogardzie
|